ویترای یک هنر زیبا و جذاب است که در آن ظروف شیشه‌ای با رنگ و نقاشی تزئین می‌شوند. این هنر قدمتی بسیار طولانی دارد و در میان ملل مختلف محبوبیت دارد. آثار متعدد و متنوعی از این هنر را می‌توان در موزه‌های جهان یافت. ویترای به شیشه‌های رنگین و نقش‌دار اشاره دارد و می‌تواند قطعه‌های شیشه‌ای رنگین یا هنر و صنعت استفاده از این قطعه‌ها را شامل شود.
برای نقاشی روی شیشه، که به آن ویترای نیز می‌گویند، نیاز به وسایل ساده‌ای دارید. با مقداری رنگ ویترای یا رنگ‌های مخصوص کار روی شیشه، قلم مو و اسفنج، می‌توانید ظروف شیشه‌ای را به ظروف زینتی و منحصر به فردی تبدیل کنید. انتخاب ظرف مناسب نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ظروف کم قیمتی که از شکل خاص و ویژه‌ای برخوردارند، مناسب برای این هنر هستند. آموزش ویترای شامل مراحل مختلفی از آشنایی مقدماتی تا تکنیک‌های پیشرفته است. با یادگیری این هنر، می‌توانید ظروف شیشه‌ای را به آثار هنری زیبا تبدیل کنید. در این مقاله شما از صفر تا صد به هر‌آنچه درباره‌ی انجام هنر ویترای نیاز دارید اطلاعات کسب می‌کنید.
ویترای چیست
هنر ویترای همان نقاشی روی شیشه است که ظروف شیشه‌ای با رنگ و نقاشی هنری تزیین می‌شود. این هنر از قرن‌ها پیش در میان افراد مختلف در جهان محبوبیت داشته‌است. از روزگاران قدیم نیز در موزه‌های مختلف جهان می‌توان اثار متعددی از این هنر را پیدا کرد. این هنر در آلمان و در قرن 9 میلادی توسعه یافت و یکی از غالب‌ترین اشکال هنری در اروپا محسوب می‌شود. آنها با با کمک گرفتن از تکنیک‌های نقاشی روی شیشه، درو پنجره و دیوار‌های اماکن مذهبی و کلیساهای قرون وسطا را تزیین می‌کردند ولی امروزه این هنر به یک سرگرمی و کار هنری برای لذت بردن از ایجاد حس زیبایی شناختی تبدیل شده‌است. این نقاشی روی شیشه می‌تواند به عنوان آویز، نقاشی روی لیوان، فنجان، کاشی، آینه، پنجره و ورق‌های اکریلیک می‌تواند انجام پذیرد.
تاریخچه ویترای؛ از اروپا تا ایران
هنر ویترای یا همان هنر نقاشی روی شیشه، یکی از هنر‌های قدیمی و از دیر‌باز مختص کشور اروپا بوده‌است. اولین نمونه‌ی کشف شده از آثار هنر ویترای، در آلوپیا واقع در جنوب ایتالیای امروزی پیدا شده‌است که مربوط به دوران هلنی به اواخر قرن سوم میلادی است. در کاوش‌های بعدی تعدادی از نمونه‌های مربوط به این هنر، در پشت دخمه‌ی اجساد در ایتالیا پیدا شده که قدمت آن به قرن سه و چهار برمی‌گردد. سال‌ها بعد یعنی قرن 12 و 13 در کشور اروپا چسباندن فویل‌های فلزی نقاشی شده به پشت شیشه به صورت گسترده متداول شد. به عنوان نمونه، می‌توان به نقاشی پشت شیشه‌ی نماز‌خانه‌ی سنت‌استفان در کلیسای وست مینستر در لندن اشاره کرد.
اوج رونق شیشه‌سازی در اروپا را مربوط به قرن 15 میلادی می‌دانند که در آن زمان تقاضاهای زیادی برای ساخت شیشه‌های تزیینی صورت پذیرفت و شهر ونیز در صنعت شیشه‌سازی و توجه به شیشه‌های تزیینی سرآمد تمام اروپا و حوزه‌ی شرقی دریای مدیترانه شد و از آنجا تولیدات شیشه به بسیاری از کشور‌های جهان صادر گردید. در سال 1800 میلادی نیز در گشور انگلستان ساخت آینه‌ی چهارگوش متداول گردید. کمی بعد نیز نمونه‌هایی از نقاشی پشت شیشه را به کشور آمریکا بردند. افراد بسیاری از افراد در آمریکا نیز به نقاشی و طراحی سمبل ملی خود مثل عقاب و شاخه‌ی گندم پرداختند و آن را در پشت شیشه اجرا کردند.
تاریخچه‌ی ویترای در ایران چندان مشخص نیست. از آنجا که این نقاشی از بندر ونیز به سراسر دنیا صادر شد، نمونه‌های زیادی از این کالا توسط کشور آلمان و از طریق بنادر جنوبی وارد ایران گردید. در قرن دهم هجری با تاسیس حکومت صفویه دوران طلایی هنر ایران آغاز شد و این نوع شیشه‌ی نقاشی شده در اصفهان و شیراز تهیه گردید. با تاسیس سلسله‌ی زندیه نیز کارگاه‌های بزرگ شیشه‌گری در شیراز بنا شد که شیشه در رنگ‌های مختلف تولید می‌شد و از آن زمان نقاشی روی شیشه و ساخت انواع طرح و مدل‌های مختلف به کمک شیشه رواج پیدا کرد.
کاربرد ویترای
از هنر ویترای می‌توان در دکوراسیون داخلی و خارجی، نمای بیرونی ساختمان و مکان‌های عمومی و مذهبی استفاده کرد. از قدیم به کار‌گیری شیشه‌ی رنگ‌شده در معابد، کلیسا و مساجد جهت زیبایی و منکعس شدن نور استفاده می‌شد. علاوه‌بر این در ساخت تولید و وسایل تزیینی و دکوری و ایجاد نقش و نگار بر روس گلدان، فنجان، آینه و شیشه کاربرد دارد.
وسایل مورد نیاز هنر ویترای
هنر ویترای خوشبختانه نیازمند وسایل زیادی نیست. بصورت تیتر‌وار در زیر به وسایل مورد نیاز ویترای اشاره می‌کنیم:
1)رنگ ویترای
2)خمیر دورگیر
3)تینر
4)پالت
5)شیشه
6)قلم‌مو
انواع رنگ ویترای
از آنجا که انتخاب رنگ در هنر نقاشی روی شیشه بسیار با‌اهمیت است، به‌صورت جداگانه و تخصصی به این مقوله می‌پردازیم. رنگ ویترای در انواع ساده، متالیک و اکلیلی است. همه‌ی رنگ‌های موجود در بازار برای هنر نقاشی روی شیشه مبتنی بر آب و یا تینر است. رنگ‌های مبتنی بر تینر در برابر آب و نور مقاوم بوده و به راحتی از بین نمی‌رود. اگر از رنگ‌های بر پایهی آب استفاده شود باید در ترکیب رنگ مقداری چسب ریخت و یا حرارت داد که به راحتی از سطح روی شیشه پاک نشود. در یک تقسیم یندی دیگر انواع رنگ ویترای شامل موارد زیر است؛
1)رنگ ویترای اصلی: رنگ ویترای اصلی شامل رنگ‌های سفید، مشکی، آبی، قرمز و زرد است. علت نامگذاری این رنگ‌ها به رنگ اصلی این است که با ترکیب این رنگ‌ها رنگ‌های دیگر ساخته می‌شود.
2)رنگ ویترای صدفی: در رنگ ویترای صدفی مقداری پودر صدف وجود دارد. در نظر داشته باشید هنگام استفاده از این نوع رنگ آن را به هم بزنید چرا که ممکن است پودر صدف کمی ته‌نشین شود.
3)رنگ ویترای مکمل: رنگ ویترای مکمل، رنگ‌هایی هستند که در گروه اصلی قرار ندارند و با ترکیب کردن رنگ‌ها ایجاد نمی‌شوند اما استفاده از آنها زیبایی خاصی به اثر هنری می‌دهند. این رنگ‌ها شامل نارنجی، بنفش و قهوه‌ای هست.
4)رنگ ویترای اکلیلی: این رنگ نیز بصورت کاملا جداگانه تهیه می‌گردد و به رنگ‌های اصلیی، صدفی و مکمل اضاف می‌شوند تا زیبایی خاصی به رنگ‌آمیزی شیشه بدهند.
انتخاب رنگ از نظر ماهیت، در بین همه‌ی وسایل لازم برای نقاشی روی شیشه از اهمیت زیادی برخوردار است. در نوع دیگری از تقسیم‌بندی رنگ مورد استفاده در هنر ویترای نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1)رنگ مینای اکریلیک: رنگ مینای اکریلیک بر پایهی روغن است که باعث می‌گردد به خوبی بر سطح بچسبد و لایه‌ی ضخیمی روی شیشه ایجاد کند. این رنگ به سرعت خشک می‌شود و در برابر آب مقاوم است و دارای طول عمر خیلی خوبی است.
2)رنگ شیشه اکریلیک: رنگ اکریلیک دارای نمونه‌های زیادی است و هنگام خرید باید دقت کنید که رنگ اکریلیکی که مناسب کار بر روی شیشه هست را انتخاب کنید چرا که سطح شیشه لغزنده بوده و هر نوع رنگ اکریلیکی بر روی آن نمی‌چسبد.
3)رنگ مبتنی بر حلال: این نوع رنگ نیز بر پایهی روغن بوده و از آنجا که با ترکیبات آلی در سطح بالا ساخته می‌شودبسیار مناسب برای اسشتفاده بر روی سطوح لغزنده است و کاملا از رنگ‌های سنتی بر پایهی آب مناسب تر است. فقط دقت داشته باشید که این رنگ سمی بوده و مجاز به استفاده بر روی همه‌ی ظروف نیست.
4)خودکار یا ماژیک مخصوص: اگر به دنبال کار بر روی شیشه هستید اما حوصله‌ی کافی برای تدارک و ساختن رنگ و ترکیب آن بر روی پالت ندارید می‌توانید از خودکار و یا ماژیک مخصوص کار بر روی شیشه استفاده کنید. فقط درنظر داشته‌باشید که ماژیک انتخابی حاوی رنگ بر پایهی روغن باشد تا به‌راحتی از روی سطح شیشه پاک نشود.
ویژگی بهترین رنگ ویترای
یکی از مهم‌ترین مورد در انجام هنر ویترای استفاده از رنگ مناسب با ویژگی مناسب است.رنگ مرغوب ویترای باید از غلظت مناسب برخوردار باشد. اگر غلظت رنگ زیاد باشد روی سطح پخش نمی‌شود و اگر رقیق باشد بر روی سطح شیشه می‌لغزد. سعی کنید از رنگ با غلظت مناسب استفاده کنید. با استفاده از حلال می‌توان میزان غلظت ان را کم یا زیاد کرد. از طرفی رنگ ویترای باید از کیفیت قابل قبولی برخوردار باشد تا بر روی سطح مورد استفاده حباب ایجاد نکند چرا که وجود حباب لر روی سطح نمایان می‌گردد و کیفیت کار را کاهش می‌دهد. رنگی مناسب نقاشی روی شیشه است که در برابر اب و تغییرات محیطی مثل نور و گرما مقاوم باشد.
مراحل و شیوه‌ی انجام کار ویترای
1)مرحله‌ی آماده‌سازی
برای انجام ویترای در ابتدا لازم است که سطح شیشه‌ی مورد نظر را شستشو داده تا کامل از گرد و غبار و چربی موجود در سطح آن تمیز شود و سپس به‌طور کامل خشک کنیم. سپس باید طرح مورد نظر را از قبل آماده کنیم و الگو را جهت اجرای آن روی کاغذ در‌آوریم.
2)مرحله‌یرنگ آمیزی
با استفاده از خمیر دورگیر طرح پیاده‌شده روی شیشه را جوری اجرا کنید که خطوط هر قسمت به طور کامل بسته شود و مرز‌بندی خطوط کاملا جدا از یکدیگر باشند تا از خروج رنگ و ترکیب با قسمت‌های دیگر جلوگیری شود. پس از اتمام دورگیری صبر کنید تا خمیر به‌طور کامل خشک شود و سپس به رنگ‌آمیزی اقدام کنید. (دقت شود که خمیر دورگیر برای خشک شدن نیازمند 30 دقیقه الی یک ساعت زمان دارند.) رنگ‌های مد نظر را روی پالت ریخته و اقدام به رنگ‌آمیزی کنید. اگر نیاز دارید میزان غلظت یا رقیق بودن رنگ خود را تغییر دهید می‌توانید از آب یا تینر بصورت حلال استفاده کنید. دقت کنید برای رنگ‌آمیزی از قلمموی انعطاف پذیر سرگرد استفاده کنید که می‌تواند مصنوعی و یا طبیعی و مصنوعی باشد. با توجه به سطح مورد‌نظر قلم موی خود را انتخاب کنید یعنی اگر سطح شما بزرگ است از قلم موی بزرگ ابری و اگر سطح کوچکتر است از قلم موی کوچک استفاده کنید و رنگ را بر روی سطح شیشه هدایت کنید و هیچ‌وقت با فشار زیاد رنگ را روی سطح نکشید تا لایه‌ی مناسبی ایجاد شود.
3)مرحله خشک شدن و مقاوم کردن رنگ
پس‌از اتمام رنگ‌آمیزی به‌مدت 8 ساعت زمان جهت خشک شدن رنگ نیاز داریم. ظرف شیشه‌ای را در مکانی قرار دهید که گرد و خاک بر روی رنگ ننشیند و برای سریع‌تر خشک شدن فضای انتخابی خشک باشد و هیچ‌گونه نم یا رطوبتی نباشد. اگر از رنگ‌های با پایهی روغن استفاده می‌کنید از آنجا که به خوبی بر سطح شیشه می‌چسبد و مقاوم است مشکلی ندارد اما اگر از رنگ‌های اکریلیک با پایهی آب استفاده می‌کنید بهتر است جهت مقاومت در برابر شستشو رنگ را با مقداری چسب مخلوط کنید و یا برای ثابت و مقاوم شدن از اسپری فیکساتور استفاده کنید.
سخن پایانی درباره هنر ویترای
هنر ویترای نقاشی بر روی شیشه است که دارای قدمت زیادی در بین ملت‌های مختلف است. از این هنر در تزیین در و پنجره‌ی معابد و کلیساها استفاده می‌شد که بعدا با گسترش آن به عنوان یک سرگرمی و انجام کار مفرح لذت‌بخش زیبایی‌آفرینی در بین هنر‌دوستان رواج پیدا کرد. انجام این هنر نیازمند وسایل خاصی نیست و به طور مختصر به یک ظرف شیشه‌ای و طرح از قبل آماده شده و مقداری رنگ نیز شما می‌توانید اثر زیبایی خلق کنید. به جهت اهمیت انتخاب رنگ ویژگی‌های رنگ مرغوب را بیان کردیم . شما نیز نی‌توانید با خواندن این مقاله و انجام آموخته‌ها اثر ویترای زیبایی خلق کنید و برای ما ارسال کنید.